Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Denizaltıları Yıldıray, Saldıray, Atılay.
Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Denizaltıları: Türkiye Cumhuriyeti; 1923‘te kurulduğunda Osmanlı’dan aldığı miras çok da iyi olmayan ve hemen her alanda yenilenmeye ihtiyaç duyduğu bir haldeydi.
Özellikle askeri anlamda belirli bir düzene sahip olmayan ve denizcilik konusunda geri kalan Türkiye Cumhuriyeti I. Dünya Savaşı’nın yaralarını sararken denizcilik alanında atılımlar yapmaya çalışmıştır. Denizciliğin dünya sathında söz sahibi olmak için önemli bir unsur olduğunu bilen Türkiye Cumhuriyeti II. Dünya Savaşı’nın başlamasında ve tarihinin değişmesinde rol oynayacak denizaltılara yatırım yapmaya başlamıştır o yıllarda.
1930‘lu yılların sonlarına doğru hızlanan denizcilik çalışmaları sonrasında ilk Türk denizaltıları TCG Atılay, TCG Saldıray, TCG Batıray ve TCG Yıldıray suya inmiştir. Ulu önder Mustafa Kemal’in isim babalığını yaptığı bu ilk denizaltılar Türk tarihi açısından da büyük öneme sahiptir.
Atatürk, zamanın başbakanı Celâl Bayar’a 17 Ocak 1938 tarihli açıklama notunda şöyle diyordu:
“Yeni dört denizaltı gemimiz için bildirdiğimiz isimler şunlardır: Saldıray, Batıray, Atılay, Yıldıray. Bunların manalarını izaha bile hacet olmadığı kanaatındayım. Manaları; Türkçe olan bu kelimelerin kendisindedir.”
TCG Atılay
1939 yılında Taşkızak Tersanesi’nde inşa süreci biten TCG Atılay hizmete girdiğinde Türk denizciliği için adeta bir umut ışığı olmuştur. 80 metre boyunda ve 52 mürettebat kapasitesindeki bu denizaltı maalesef inşasından 3 yıl sonra 1942 yılında bir mayına çarparak batmıştır. I. Dünya Savaşı’ndan kaldığı tahmin edilen mayın nedeniyle batan TCG Atılay Türk denizcilik tarihinde batan ilk denizaltı olarak bilinir.
Tarihte Atılay Faciası olarak anılan olayda maalesef kahraman Türk denizcileri ve bazı ünlü isimler şehit olmuştur. Halen kalıntıları Çanakkale’nin Mortu Koyu’nda bulunan TCG Atılay’ın müze yapılacağı ile ilgili söylentiler vardır.
TCG Saldıray
Yapımına 1937 yılında başlanan ve 1938’de suya indirilen TCG Yıldıray tıpkı TCG Atılay gibi Türk denizciliği için oldukça önemli denizaltılarından bir tanesidir.
İnşası Almanya’nın Kiel kentindeki Germaniawerft Tersanesi’nde tamamlanan denizaltı 1939’da katıldığı Türk Donanması’na 1958 yılına kadar görev yapmıştır. TCG Atılay hizmeti süresince Türk Donanması’na denizlerimin görünmez, sessiz bekçisi olarak hizmet vermiştir.
TCG Batıray
TCG Saldıray gibi Almanya’nın Kiel kentindeki Germaniawerft Tersanesi’nde inşa edilen ve 1938 de suya indirilen TCG Batıray, II. Dünya Savaşı’nın patlak vermesi nedeniyle Türkiye’ye teslim edilmemiştir.
Bu dönemde Almanlar tarafından el konulan TCG Batıray ‘UA’ adıyla Almanlara hizmet vermiştir. II. Dünya Savaşı’na yön veren denizaltılarından bir tanesi olan TCG Batıray 1942 yılında inşa edildiği Kiel kentine geri dönmüştür. Bir dönem Denizaltılara Karşı Savunma Okulu olarak hizmet veren TCG Batıray; 1945 yılında Kiel’de inşaa edildiği tersane önlerinde kendini batırarak tarihe karışmıştır.
İcra ettiği askeri görevlerinde ki başarıları ile, Alman kuvvetlerinin unutulmaz denizaltılarından olmuştur. Henüz projede iken bir çok donanım ve teçhizat, Türk heyetinin isteği doğrultusunda konumlandırılmıştır ve eklenmiştir.
Alman kaytılarını incelemek için: Tıkla
Aynı isimle inşaa edilen “TCG Batıray” Türk donanmasına 1978 yılında katıldı.
TCG Batıray; Almanya, Kiel’deki Howaldtswerke-Deutsche Werft (HDW) Tersaneleri’nde inşa edilmiştir. Tip 209/1200 olarak üretilmiştir. İlk kaynağı 1 Haziran 1975‘te, denize inişi ise 24 Ekim 1977‘de gerçekleşmiştir. 20 Temmuz 1978‘de Türk Donanması’na katılmıştır.
TCG Yıldıray
TCG Yıldıray; TCG Batıray ve TCG Saldıray’dan farklı olarak Gölcük Tersanesi’nde inşa edilmiştir. Bu özelliği ile TCG Yıldıray tıpkı TCG Atılay gibi Türkiye’de inşa edilmiş bir denizaltı olmasıyla ön plana çıkar.
Gölcük Tersanesi’nde üretilen ilk Türk denizaltısı olan TCG Yıldıray, ay sınıfı bir denizaltıdır. İnşasına 1976’da başlanan denizaltının inşası neredeyse 3 yıl sürmüş ve 1979 yılında tamamlanmıştır. TCG Yıldıray uzun yıllardır Türk Donanması’na hizmet veriyor. Bu anlamda güçlü ve önemli bir denizaltıdır.
Türk denizciliğinde mihenk taşı olma özelliği taşıyan bu dört denizaltının sonra üretilecek denizaltılar için bir rol model oluşturması oldukça önemlidir. Almanya’da inşa edilen ilk TCG Batıray her ne kadar Türk Donanması’na teslim edilmemiş olsa da Türk denizciliği için önemli sayılır.