Gas Free, bir mahallin -gemi yük tanklarının- akaryakıt buharlarından temizlenmesi anlamını taşır.
Bir tankta mal varken, bu mal seviyesi üzerindeki boşlukta “aleç boşluğu” akaryakıt buharları ve hava karışımı bulunur. Bu karışım muhtemelen “zengin karışım” niteliğindedir. Tanktaki yük boşaltıldığı zaman, buharlaşma devrelerinden, aleç kapaklarından, bu malın yerine hava girecek ve büyük bir hacimda hava/gaz karışımlı tehlike ortamı oluşacaktır.
İşte, boşalmış bir tanktaki bu gaz/hava karışımını, herhangibir yöntemle, içine bol temiz hava vererek, önce “non-explosive“, infilak etmez, sonra da “non-toxic“, zehirlemez sınırların altına düşürerek “ateşle çalışmaya elverişli” hale getirmeye tankı gas free etmek denir. (Türkçeye bu tabir okunduğu gibi “Gasfri” olarak geçmiştir)
Tankercilikte alışılmış havalandırma yöntemleri şunlardır;
1) Manikalarla Havalandırma
Bunlar uzun, branda borular şeklindedir. Tankların üst hizalarından geçen ve uygun yerlere bağlanmış tel karanfiller üzerine, her tankın hizasındaki bir makaraya çekilmiş durumda tankın içine sarkıtılır.
Boyları, tank dibinden 2-3 metre yukarıda kalacak kadardır. Boru gibi şekillerini, her zaman muhafaza edebilmeleri için yer yer çember şeklinde kasnaklara geçirilmişlerdir. Bu kasnakların ağaç olanları tercih edilmelidir. Böylece rüzgâr vb. sebeplerle sallanacak olan branda hortumun tank içindeki kısımlara çarpmasıyla tehlikeli bir spark (kıvılcım) yapması ihtimali önlenmiş olur.
Bu manikaların güvertede, yani tank kapağı üstünde kalan kısmı rüzgarı kucaklayıp boynundan içeri sevk edecek şekilde kulaklı yapılmıştır. Rüzgar buradan hızla içeri girerek tanka dolar ve dip kısımlardaki akaryakıt buharını hem hafifleştirerek hem de iterek yukarı sürer ve önceden açılmış diğer tank kapaklarından dışarı atılmasını sağlar.
Seyirlerde, büyük rota değişikliklerinde veya rüzgar dırisa etmelerinde nöbetçi zabit manikaları en iyi şekilde rüzgar alabilecek pozisyona sokturmalıdır. Bu tip havalandırma hava şartlarına büyük ölçüde bağlı olmakla birlikte uygun koşullarda çok iyi netice veren, ucuz bir yöntemdir.
2) Buhar (Stim) Enjektörleri ile Havalandırma
Buhar işleyen ve tankları, pompa dairelerini vb. yerleri cebri olarak havalandıran bir sistemdir. Bütün cebri havalandırmaların en büyük avantajı şüphesiz, hava, rüzgar durumlarına bağlı olmadan çalışmalarıdır, Tank havalandırmalarını rüzgarın keyfine bırakmak çok daha rizikolu gecikmelere sebep olacağından pahalı olmakla birlikte çokluk cebri yöntemlere başvurulur.
Bazı gemilerde sabit tesisler olarak tanklara, pompa dairelerine enjektörler monte vaziyettedir. Bununla beraber en çok görülen tipleri, güvertede tank yıkama deliklerine adapte edilebilen (portable) taşınabilir vantilatörlerdir. Çalışma prensibi oldukça basittir. Bir nozuldan fışkırtılan buhar, yaptığı ani genişleme ile etrafında ki havayı emer. Böylece ortaya çıkan buhar/hava karışımı tanka basılmış olur.
3) Devre fonları
Tank havalandırmalarının en rahat ve emin yolu budur Genel olarak pompa dairesi kıç tarafta olan tankerlerde tatbik edilir. Pompa dairesinde güçlü, büyük bir fan ile ana devrelerden birine hava basılır. Tankların valfları açılarak, teker teker veya grup halinde bütün tanklar kendi devrelerinden havalandırılır.
Bu sistemin en büyük üstünlüğü, devreleri de havalandırmasıdır.
Kaynak: Tankerlerde ve Kuruyük Gemilerinde Yük İşleri ve İşlemler
Yazarlar: Gündüz Aybay / Ergun Ersoy
Teşekkürler…