SEYİR PLANLAMASI için Göz Önünde Bulundurulması Gerekenler
Seyir planlaması köprü üstü ekibini desteklemek için ve geminin limanlar arasında iskeleden iskeleye güvenli bir seyir yapabilmesini temin etmek için gereklidir. Seyir planlaması okyanus, sahil ve pilotaj sularım içerir.
Bu planının sefer esnasında değiştirilmesi gerekebilir. Örneğin, varış limanı bilinmiyor olabilir veya değişebilir ya da kılavuzun tavsiyesine uyularak planda düzeltmeler yapılması gerekebilir.
Sefer esnasında plan değiştirilirse, her vardiyadaki köprü üstü ekibine planın anlaşılmasını sağlamak için bilgi verilmeli ve danışılmalıdır.
Seyir planlaması, uygun emniyet sınırlan ve sahilden uzak mesafelerin güvenli geçişini sürdürürken en uygun rotayı sağlamayı amaçlamalıdır. Rotaya karar verirken aşağıdaki faktörler göz önüne alınmalıdır:
— Deniz çevresi,
— Rota boyunca harita üzerindeki denize ait bilgilerin yeterliliği ve güvenirliliği,
— Rota boyunca gemi mevkisini koymak için seyir yardımcıları, sahildeki işaretler, fenerler ve göze çarpan radar hedeflerinin güvenirliliği ve mevcudiyeti,
— Geminin çektiği su ve yükün çeşidi gibi gemiye bağlı herhangi bir rota belirleme sınırlamalar!
— Trafik yoğunluğunun fazla olduğu bölgeler,
— Hava tahminleri ve akıntı, gelgit, rüzgar, ölü dalga ve rüyet durumları,
— Sahile doğru olan akıntıların meydana geldiği bölgeler,
— Tank temizliği veya kılavuzun gemiye alınması gibi ilave manevra alanı gerektirebilecek gemi operasyonları,
— Gemi rapor etme sistemleri ve trafik ayırım düzenlen gibi kurallar,
— Gemideki ana makine ve dümen sistemlerinin güvenirliliği.
Hareketten önce mevcut düzeltmeleri yapılmış haritalar ve notik yayınlar kullanarak yapılacak sefer planlanmalıdır. Kaptan seçilen rotaların emniyetli olduğunu kontrol etmeli ve baş mühendis / çarkçıbaşı yapılacak sefer için yağ, yakıt ve suyun yeterli miktarda bulunduğunu teyit etmelidir. Ayrıca, değişen koşullar ışığında seyir emniyeti için profesyonel kararlar almak kaptanın görevlerindendir.
Seyir Planlaması için Sorumluluk
Açık deniz gemilerinin çoğunda, kaptanın seyir teçhizatı ve notik yayınlardan sorumlu olan zabite (2. zabit) seyir planını hazırlaması için sorumluluk vermesi adettir. Küçük gemilerde kaptan seferi kendisi planlayabilir.
Plotaj sularındaki plan sorumluluğu gemiye bağlı iken gemiye gelen kılavuz, önceden ya da gemide kaptana her çeşit yerel şartlar hususunda tavsiyelerde bulunmalıdır ki plan güncelleştinlebilsin.
Seyir Planlamasıyla İlgili Notlar
Tahmini plan
Seyir planına başlamadan önce, haritalar, notik yayınlar ve seyirle ilgili diğer bilgilerin toplanması ve incelenmesi gerekebilir.
Haritalar ve notik yayınlar
Seyir planlaması için sadece deniz haritaları ve notik yayınlar kullanılmalıdır ve bunlar seyirle ilgili telsiz uyarıları (radio navigation warnings) denizcilere verilen mevcut en son ilanlara göre tamamen düzeltilmelidir. Yapılacak sefer için gereken gemide mevcut olmayan her çeşit eksik harita ve notik yayınlar, harita katalogundan belirlenmeli ve gemi sefere çıkmadan önce temin edilmelidir.
Sahil ve pilotaj planlaması için her bir rota değiştirme noktasını (way point) plotlarken büyük ölçekli haritalar kullanılmalıdır. Okyanus seyir planlaması ve açık deniz ayaklar için de küçük ölçekli haritalar kullanılmalıdır.
Planlanan rota
Planlanan rota aşağıdaki ayrıntılan içermelidir:
— Her ayağın hakiki rotasını gösteren planlanmış rota,
— WP to WP mesafeleri,
— Seyirde gereken herhangi bir hız değişikliği,
— Uygun olan yerlerde, her rota değişikliği için dümene basma (WO) pozisyonları,
— Uygun olan yerlerde, her rota değişimi için dönüş yarıçapı,
— Her ayak için müsaade edilebilir maksimum rotadan düşme payı.
Sefer esnasında herhangi bir zamanda, küçük bir uyarı ile, gemi planlanmış rotadan geçici olarak sapmaya ihtiyaç duyabilir. Kritik deniz bölgelerinde en küçük kurtarma mesafeleri (clearing distances) ve sığ sulan harita üzerinde işaretlemek, deniz çevresini ve güvenliği tehlikeye atmadan, vardiya zabitinin sapma miktarına karar vermede yardımcı olacak bir yöntemdir. Buna rağmen, bu yöntem kullanılırken harita özelliklerine engel olmamak için dikkat edilmelidir. Kağıt haritalarda sadece kurşun kalem (2B tipi) ve yumuşak silgi kullanılmalıdır.
Rota planı ayrıca rota boyunca geminin mevkiini izleme ihtiyacını hesaba katmalı, rota değiştirme noktalannda olası hareketleri belirlemeli ve COLREG‘e uygun olarak çatışmadan sakınmaya müsait olmalıdır.
Rota planının ana aynntılan, mümkünse, krokiler kullanılarak kaydedilmiş olmalıdır.
Kısıtlı ve Sahil Sularında Seyir Planlamasına Ait Notlar
Kısıtlı ve sahil sularındaki emniyet sınırları açık sularla karşılaştırılması, düzeltici hareketi yapmak için mevcut olan zamanın sınırlanabileceğinden dolayı kritik olabilir.
Bir geminin manevra özellikleri ve ana makine ve dümen sistemleri ile güvenirlilik problemlerini içeren geminin sahip olabileceği her türlü sınırlama ve özellikleri sahil suları boyunca izlenecek seçilmiş rotayı etkileyebilir. Sığ sularda bir gemi özellikle üzerinde yol varken, çökme etkisi geminin altındaki su derinliğini azaltabilir.
Gemi trafik servislerinde (VTS) olduğu gibi rota boyunca gemi trafik ayırım düzenleri ve rapor verme sistemleri hesaba katılmalıdır. Navtex ve sahil radyo istasyonları tarafından yayınlanan kıyısal seyir uyarılan ve fırtına ihbarlarını içeren sahil hava tahmin bültenlerine göre rota planında değişiklikler yapılabilir.
Rota planının izlenmesi
Sahil veya kısıtlı sular için bir rota planlanırken geminin seyrinin etkili bir şekilde izlenmesinin sağlanmasına yeterli önemin verilmesi gereklidir.
Bir rotanın sonunda dümene basma pozisyonuna yaklaşan bir geminin mevkiini izleme ihtiyacı ve rota değişiminden sonra geminin yeni rotada emniyetli olduğunun kontrol edilmesi, özel önem verilmesi gereken diğer hususlardır.
Farklı harita özellikleri, geminin mevkiini görsel olarak, radar ve iskandil ile izlenmesi için kullanılmalıdır.
Görsel izleme teknikleri
Pruvadaki transitler, geminin bir rehber hattı boyunca emniyetle viya etmesini sağlayabilir. Bordadaki transitler, rota değiştirirken kullanmak için hazır bir kontrolü sağlayabilir. Gemi demirde iken geminin mevkiini izlemek için değişik transitler kullanılabilir.
Kerteriz hatları ayrıca etkili olarak kullanılabilir. Kurtarma kerterizleri geminin emniyetli bir bölge içinde bulunduğunu kontrol etmek için kullanırken, rota hattı üzerinde pruvadaki belirgin bir maddenin kerteriz hattı veya pruvadaki bir işareti dümeni viya etmek için kullanılabilir.
Radarla izleme teknikleri
Radarda iyi eko veren hedefler varsa, radar kurtarma kerterizleri ve mesafelerinden etkili bir kullanım yapılabilir. Paralel işaretleme (parallel indexing) ile geminin rotasını takip ettiğini, sancak veya iskeleye kaçmadığı kontrol etmek için kullanılırken, rota kontrollü gemiler kurtarma kerterizlerini bir dümen basma mevkiine doğru geminin ilerleyişini izlemek için kullanabilir.
Seyir Planlaması ve Gemi Trafik Servisleri
Gemi trafik servisleri (VTS) yerel düzenlemelere uygun gemileri izlemek ve trafik yönetimini iyileştirmek için özellikle limanlarda ve yakın bölgelerde kurulmuştur. VTS, sadece bir sahil devletinin kara sulan içersinde zorunlu olabilir.
VTS‘nin gemilere yönelik istekleri seyir planının bir parçasını oluşturmalıdır. Bu, trafik akışının düzenlendiği bölgelerde seyretme durumunda, seyre ait veya diğer konulardaki uyanlar ve tavsiye için gemi tarafından izlenmesi gereken özel telsiz frekanslarım içermelidir.
VTS rapor etme istekleri haritalarda gösterilmiş olabilir fakat tüm ayrıntıları “seyir kılavuz” kitaplarında ve “List of Radio Signals” kitaplarında (ALRS) bulunmaktadır.
Kaynak: Kaptan Fethi Yağız (Seyir-2 Kitabı) – Bir çok seyir hesaplaması için kitabın muhakkak kütüphanizde olması tavsiye.