Yeni Kanun ve düzenlemelerde, Kaptanın Gemideki mutlak hakimiyetine ve yetkilerine dair hükümler Türk Ticaret Kanunundan çıkarılmış bulunuyor. Eski kanunda 1469. maddede vazifenin yerine getirilmemesinin cezası ve 1472. maddelerde, suç işlenmesi halinde kaptanın vazifeleri maddelerine benzer hükümler dahi yok.
Geçtiğimiz günlerde, Sabah Gazetesinde yayınlanan bir haberde, Kaptanın bir gemi adamını bir sebepten ötürü, köprü başaltında bir yerde alıkoyduğu ve bu gemi adamının düğününe yetişemediği vesair bu yönde bir haberi okuduk. Yolculuğun seyir emniyeti ve güvenliğini tehlikeye atacak, riske edecek her türlü eylemi, içeriden ve dışarıdan gelecek, yanlışı ve tecavüzü engellemek Kaptanın görevlerindendir.
Nitekim TTK madde 1104 gereğince, “Kaptan, gemi adamlarına, geminin denize ve yola ve yüke elverişli bir halde tutulmasına ve genel olarak yolculuğun güvenli bir şekilde sürdürülmesine ilişkin her türlü işlem ve tasarrufları üçüncü kişilerle Donatan adına yapmaya yetkilidir”.
Buradan hareketle, yolculuğun güvenli bir şekilde sürdürülmesine ilişkin tasarruflar arasında gemide disiplinin korunması da sayılabilir. TTK M. 1098 ve 1099 hükmünce, yolculuk sırasında gemiyi ilgilendiren olayları, Varma Limanında Deniz Raporu düzenlenmesini, Mahkemeden veya diğer yerlerde, Türk Konsolosluklarından talep etmelidir. TTK M. 1097 /(i) gemide işlenen suçlar, gemideki doğum ve ölüm olayları gemi jurnaline işlenir.
Kaptanın, geminin güvenliğini koruması ve şayet gemide bir suç işlenmişse en yakın limanda veya varma yerinde, Adli makamlara bildirimde bulunarak, kişiyi teslim etmesi icap eder. Türk Ceza Kanununun 179 ve 180. maddeleri Deniz Hukukunun ilgili kuralları ile birlikte uygulanır. Yeni uygulamada, insan haklarına aykırı sayılarak, eski kanunda bulunan kaptanın bazı açık yetkileri çıkartılmıştır.
Ancak Kaptan, seyir sırasında geminin mutlak hakimidir. Kendisine veya gemi adamlarına karşı herhangi bir cismani saldırı, yaralama, fena muamele veya seyir güvenliğini bozacak, akıl rahatsızlığı, şiddet ve bunun gibi davranışlar karşısında gereken fiili tedbirleri aynen uçaklarda Kaptan Pilot’un yaptığı gibi, Kaptanın makul tedbirleri almak ve uygulamak görevinin devam ettiği tartışılmamalıdır.
Kaynak: AV. Alev Elif Beller