Gemi ambar kapakları, ambar ağızlarını su geçirmez duruma getirmek, ambara konulan yükü her türlü hava şartlarından korumak, ayrıca ambar ağzı açıklıklarında yapıyı kuvvetlendirmek için konulur. ambar kapakları yapıldıkları malzemeye göre ağaç ve çelik ambar kapakları olmak üzere iki çeşittir.
Ağaç ambar kapakları günümüzde pek kullanılmıyor olmasına rağmen bilinmesinde fayda var. Ağaç ambar kapakları, ambar ağızları üzerine, geminin eni doğrultusunda yerleştirilen ambar ağzı kemerelerinin üzerine konulur.
Çelik ambar kapakları mezarnalar üzerine yerleştirilir. Havaya açık olan güvertelerde mezarna yüksekliği yükleme sınırı kurallarına göre belirlenmiştir.
Gemi Ambar Kapağı Dizaynı
Gemi Ambar kapaklarının dizaynı aşağıdaki ölçütlere göre dizayn edilmektedir:
- Kapaklar kapalı haldeyken, ambar kapağı taşınan yükün ağırlığından ve gemi hareketlerinden oluşan yüklere dayanıklı olmalıdır.
- Kapaklar kapalı haldeyken, gemi bünyesine tam kilitlenmeli ayrıca su geçirmez olmalıdır.
- Kapaklar açık haldeyken, yükleme ve boşaltma işleri için ambar ağzında gerekli açıklığı bırakabilmelidir.
Gemi Ambar Kapaklarına Etki Eden Yükler
Devamlı yükler
Geminin ambar kapakları üzerinde taşıdığı (balya, sandık, tomruk, konteyner) yüklerdir. Limanda bu yükler statik oldukları halde, seyir zamanında gemi hareketleri nedeniyle dinamik olarak kabul edilir.
Geçici yükler
Ambar kapağı üzerinde bir vasıtanın (Forklift vs..) hareket ettirilmesi veya ambar kapağının açılıp kapanması sırasında kapağın kendi ağırlığı ile ortaya çıkan yüklerdir.
Hidrostatik ve hidrodinamik yükler
Kuru ve kimyasal yük taşıyan gemilerde oluşur. Geminin baş-kıç ve yalpa hareketlerinde serbest sıvı yüzeyinin ambar kapağının temas etmesi ile yukarı doğru yönlenmiş ve 3-4 ton/metre kareye ulaşabilen hidrostatik yükler meydana gelebilir.
Gemi Ambar Kapaklarının Çeşitleri
Gemi Ambar kapakları gemilerin çeşitlerine göre değişik şekillerde dizayn edilir ve üretilir. Ambar kapak çeşitlerini 6 grupta incelemek mümkündür.
1- Ponton Tip Ambar Kapağı (Pontoon Lift Away Type )
Ponton Tip Ambar Kapağı (Pontoon Lift Away Type )
En basit dizaynlı gemi ambar kapaklarıdır. Dizaynının basit olmasına rağmen açma ve kapatma operasyonu zaman ve dikkat ister.
Ponton Tip Ambar Kapağı Operasyonu
Kendinden herhangi bir mekanizmayla çalışmamaktadır. Bu ambar kapakları gemi veya sahil vinçleri yardımı ile kaldırılıp üst üste güverteye veya rıhtımda depo edilir. Konteyner gemilerinde çok yaygın şekilde kullanılmaktadır.
2- Hidrolik Pistonlu Ponton Kapak (Piggy Back Type)
Kapaklar yatay bir düzlem üzerinde arka tarafa çekilir ve burada üst üste toplanır. Ambar içinde yükleme yapılacak yere göre kapaklar başa veya kıça doğru çekilerek kaydırılabilir.
Hidrolik Pistonlu Ponton Kapak (Piggy Back Type)
3- Yana Açılan Ambar Kapakları (Side Rolling Type)
Genellikle ambar ağzı genişliğinin gemi kalıp genişliğinin % 30 veya % 50‘sine ulaşabildiği cevher gemilerinde (Ore Carrier) kullanılır.
Yana Açılan Ambar Kapakları (Side Rolling Type)
Ambar kapakları yatay olarak kaydırılarak, güverte kenarlarında muhafaza edilir. Kapakların yanlara doğru kaydırılması pinyon dişli sistemi ile sağlanır.
4- Hidrolik Katlanan Ambar Kapakları (Folding Type )
Bu dizaynda ambar kapakları ambar ağzının baş veya kıç kısmında katlanarak toplanır. Ambar ağzının yanı tamamen serbest kalır. Sigle ve Multi olarak iki tahrik sistemi kullanılır.
Hidrolik Katlanan Ambar Kapakları (Multi Folding Type )
Ambar ağzının en ucunda olan kapak, gemi bünyesine bağlı fakat kolayca dönebilmektedir. Kapak üç noktadan güverteye mesnetlidir.
Hidrolik Katlanan Ambar Kapakları (Single Folding Type )
Ortada bulunan mesnedin biraz üstüne dayanan bir hidrolik silindir kapağı yavaşça yatay durumdan dikey duruma getirir. Diğer kapaklar da birinci kapağa bağlı olduklarından onu takip eder.
5- Zincir Çektirmeli Kapak (Sigle Pull Type)
Ambar kapaklarının ambar ağzı ile vinç platformlarının altında toplanması fikri ile dizayn edilmiştir. Tüm kapaklar ambarın tek tarafında dikey olarak toplanır.
Zincir Çektirmeli Kapak (Sigle Pull Type)
Ambar ağzı arka kenarları uzatılarak kapakların bunlar üzerinde kayması ve ambar nihayetinden itibaren kendi ağırlıkları ile dikey duruma gelmeleri sağlanır.
Bu tip ambar kapakları birbirine bağlı olup en baştaki kapağın çekilmesi ile kayma hareketi sağlanır. Bu hareket ettirilen ilk kapak arkasındaki kapakları itmek suretiyle hareket ettirir.
Bu tür ambar kapaklarının zincirle çekilen, telle çekilen ve kendinden tahrikli gibi çeşitleri vardır.
6- Rulo İstif Ambar Kapakları (Roll Stowing Type – Elman Type)
Gemilerde en az kullanılan kapak dizaynıdır. Kapaklar ambar önünde veya arkasında rulo halinde katlanarak istif olacak şekilde dizayn edilmiştir.
Rulo İstif Ambar Kapakları (Roll Stowing Type – Elman Type)