Charles H.Cotter’e göre gemi manevrası “elimizdeki kuvvetleri kullanarak kontrol altında olmayan kuvvetlerin üstesinden gelme sanatı” dır.
Bilimsel olarak ise gemiyi kullanmak, içinde bulunulan koşullara göre kontrol altında olan kuvvetleri kullanarak bir gemiyi emniyetli biçimde, en uygun zamanda, başarıyla yanaştırmak, kaldırmak, bağlamak, demirlemek, belirli bir yerde döndürmek vb. tüm işlemleri yaparak dar ve geniş her türlü suda kumanda etmektir. Peki bahsettiğimiz bu kuvvetler neler?
Kontrol Altında Olan Kuvvetler;
- Ana Makine Rüzgar
- Baş/Kıç İterler
- Demir
- Dümen
- Römorkörler
- Elektronik Ekipmanlar
- İnsan Gücü
Kontrol Altında Olmayan Kuvvetler;
- Rüzgar
- Dalga ve Sweller
- Gelgitler
- Draft ve Trimdeki değişiklikler
- Yalpa açılarındaki farklılık
- Deniz Durumu
Manevrayı yapan kişi (kaptan/pilot) geminin limitlerini bilmek zorundadır. Bu yüzden Klavuz Kaptan köprüüstüne geldiğinde kaptan tarafından geminin hızı, pervanenin devir yönü, ana makine gücü gibi geminin manevra becerilerini oluşturan faktörler Pilot’a bildirilir.
Gemi manevrası bir sanat ve mesleki becerinin bir bileşeni gibi görünmekle birlikte içerisinde gemi kullanıcısının geminin hareketleri konusundaki tecrübesini de barındırır. Bu anlamda gemi manevrası açısından önemli faktörlerin bilimsel olarak da incelenmesi gerekir. Bilimsel olarak bakıldığında da gemi kullanıcısının reaktif değil proaktif özellikler taşıması gerektiği görülmektedir. Proaktif ve reaktif kavramları manevra açısından büyük önem taşımaktadır ve gemi manevralarında manevrayı yapan kişiden olaylara proaktif yaklaşması beklenmektedir.
*Reaktif: Olaylara olduktan sonra tepki veren etki-tepki prensibleri ile açıklanabilen yaklaşım çeşitidir.
*Proaktif: Olabilecek olayları daha önceden fark etme ve önlem alma durumu.
Manevra üzerinden örnek verecek olursak, proaktif bir manevracıdan limana girmeden önce akıntı hesabı, rüzgar hesabı, minimum römorkör ihtiyacı gibi işlemleri yapmış olması beklenmektedir.
Yukarıda da belirtildiği üzere gemi kullanma tanımı kendi içinde 3 temel unsuru barındırmaktadır. Bunlar geminin kumandasında önemli rol oynayan ve geminin kumandasını etkileyen faktörlerdir.
1-Emniyet (Safety)
- Çevre koşullarının uygunsuzluğu – akıntı, rüzgar, swell, dalga vb. faktörler.
- Gemi kuvvetlerinin yetersizliği – uzunluk, genişlik, draft kısıtlamaları, geminin blok katsayısı, ana makine tipi, anlık UKC değeri, geminin deplasman ve deadweight’i vb. faktörler.
- Manevrayı yapan kişideki yetersizlik – Bilgi ve deneyim eksiklikleri, yönetici becerileri vb. faktörler.
2-Uygun zaman (Suitable time)
Hızlı ve emniyetli bir manevra uygun düşük hızda yapılmalıdır. Burada uygun zamandan kasıt kaptanın çevre koşullarıyla beraber oluşabilecek diğer riskleri de mümkün olduğunca minimum seviyede bulunduracak sürede manevrayı sonlandırmasıdır. Unutulmamalıdır ki kaptanın gemiyi yükü ve tayfayı tehlikeye atacak bir manevrayı yapmama yetkisi vardır çünkü gemi manevrasında ki en önemli husus emniyet kültürüdür.
3-Başarı (Success)
“Manevranın başarıyla sonuçlanmasından”
- İstenilen sonuca ulaşılamamışsa
- Amacına ulaşılmasına rağmen gecikmeler, hasarlar ya da kazalar olmuşsa
Söz edilemez.
ALİ ERGİN