Kürekli tekne adı üstünde kürekli yürütülen teknelerdir ve bunlara bazen bir tahrik sistemi diye adlandırılan motor gücü de ilave edilir. Denizciliğe yeni başlayan kişiler için denizcilik dilinde kullanılan terimleri bilmek gerekir. Amatör Denizciler İçin Tekne ve Kısımları başlıklı yazımızda, teknelerde kullanılan yapı elemanlarına değindik.
Ahşap Teknenin Ana Yapı Elemanları
Kürekli bir teknenin kısımlarını tanımak aynı zamanda geminin kısımlarını tanımak da demektir. Tanımların Türkçe ifadelerinin yanı sıra İngilizcelerini de bilmek daha iyi olacaktır.
Omurga ( Keel)
Bir teknenin temelini oluşturan, baştan kıça kadar uzanan ve en dayanıklı kısmı olup, tüm diğer yapı elemanlarıyla tekne aksamını üzerinde taşıyan parçadır. Küçük teknelerde kontra (iç) omurga denilen posta ve direk ıskarçalarının bağlandığı omurgaya irtibatlı bir parça daha
bulunur.
Bodoslamalar (Steem)
Omurgadan yukarıya doğru teknenin baş ve kıçını oluşturan parçalardır. Baş taraftakine baş bodoslama, kıç taraftakine kıç bodoslama denilir.
Postalar (Eğriler) ( Frames)
Omurga veya kontra omurgaya bağlanan, omurgadan iki yana doğru simetrik olarak yükselen, yanlarına kaplamaların, üstüne kemerelerin çakıldığı teknenin formunu oluşturan parçalardır. Ahşap tekne imalat teknolojisinde “Iskarmoz” adını da alır.
Kemereler ( Beam)
Postaları karşılıklı olarak bağlayan, omurga hattına dik ve güverteleri üzerinde taşıyan kirişlerdir. Gemilerde ambar ağızları gibi yerlerde kesintili olanlarına “öksüz kemere” adı verilir.
Kaplamalar ( Planking)
Postalara bağlanan teknenin yada teknenin borda ve karinasını oluşturan, başka bir deyişle teknenin yapısını ortaya çıkaran boyuna malzemelerdir.
Küpeşte (Bulwark)
Posta başlarına bağlanan baştan kıça kadar uzanan boyuna malzemelerdir.
Praçol ( Knee, Lug)
Kemereleri alabandalara1 bağlayan ve destek olan çeşitli şekillerde yapılan ahşap veya madeni parçalardır.
Alabanda
Gemi ve deniz araçlarının su kesiminden yukarda bulunan iç kısımları.
Farş Tahtası
Personelin teknenin kaplamalarına basarak onları oynatmamaları için sintinede posta ve kemereler üzerine konulmuş, çıkarılıp takılabilen tahtalardır.
Oturak Tahtası ( Thwart)
Teknede personelin oturduğu ve üzerinde kürek çektiği alabandadan alabandaya uzanan enli tahtalardır.
Lavra ( Plug)
Karaya çekilen veya mataforaya asılan tekne içindeki suyu boşaltmak için omurgaya yakın kaplama tahtasına açılan delik.
Lev ( Limber Hole )
Tekne sintinesinde toplanan suyun larvaya doğru akması için postaların omurgaya yakın kısımlarında kaplama tahtaları tarafında açılan deliklerdir.
Sintine
Gemi ve deniz araçlarının su altında kalan iç kısımları.
Iskarmoz (Thole Pin)
Kürek çekmek için kürek kayışlarının takıldığı teknenin vasatında ve küpeşteye dik olarak yerleştirilmiş ağaç çubuklardır. Metalden ve yarım ay şeklinde imal edilmiş olanları da vardır.
Kürekli Teknenin Yardımcı Elemanları
Kürekli teknelerin baş üstü, kıç üstü ve küpeştelerinde bulunan yardımcı elemanların bir çoğu gemilerin güvertelerinde bulunan malzemeler olup, tek farkları tekenin üzerindekilerin daha küçük yapıda olmalarıdır.
Mapa ( Padeye )
Güvertelere, alabanda ve bordalara veya iskelelere sağlam olarak tespit edilen içinden halat, kilit gibi malzemelerin geçebildiği veya bağlanabildiği sabit halkalardır.
Anele ( Ring )
Mapaların üzerinde halat bağlamak için kullanılan hareketli halkalardır.
Koç Boynuzu (Deck/Belaying cleat)
Orta incelikteki halatların volta edilmesi için gerekli yerlere monte edilmiş genellikle madeni boynuz şeklindeki malzemelerdir.
Istavroz Bite ( Staghorn Bollard)
Yine orta incelikteki halatların volta edilmesinde kullanılan artı şeklindeki malzemelerdir.
Kurtağzı (Fairlead/Chock)
Halatların volta edilmeden önce içinden geçirildiği, güverte veya küpeşteler üzerine bağlanmış, demir veya pirinç malzemeden yapılmış, iç kısımları halatları yıpratmamak için yuvarlatılmış, üst kısımları açık veya kapalı yardımcı güverte elemanlarıdır. Bazı Kurtağızlarının iç kısımlarına halatların daha kolay akmalarını sağlamak için bir mil etrafında dönen tamburlar konulmuştur, bunlara “Tamburatalı Kurtağzı” adı verilir.
Babalar (Bollard/Bitt)
Halatların volta edilmeleri için kullanılan zemine çok iyi monte edilmiş, demir, pirinç ve ağaç gibi çeşitli malzemelerden imal edilmiş silindirik elemanlardır.
Usturmaçalar ( Fenders )
Aborda olan iki teknenin bordaları arasına veya iskeleye aborda olan tekneyle rıhtım arasına konan ve yaslamayla bordaların zarar görmesini engelleyen içi hava dolu dayanıklı balonlardır. Usturmaçaların halat örgü, branda içi esnek malzeme doldurulmuş olanları da vardır.
Kürek ( Oar )
Küçük deniz araçlarının suda hareket etmelerini sağlayan, denize giren kısımları yassı ve enli, tekne tarafına doğru incelerek yuvarlak hale gelen ağaçtan imal edilmiş gönderlerdir. Suya giren kısmı “Pala”, elle tutulan kısmı “Elcik” elcikten sonraki şişkin kısım “Topaç”(Izbandut), palanın bedenle birleştiği kısmı ”Boğaz”, boğazla topaç’ın arasındaki kısım “ Beden” küreğin ıskarmozdan çıkıp denize gitmemesi için kullanılan emniyet halatına da” Kürek Lentiyesi “ adını alır.
Gönder
Küçük deniz araçlarında kullanılan ucuna kanca takılı, kullanıldıkları amaca göre değişik çap ve uzunluklarda yapılmış ağaç çubuklardır.
Dümen
Küreğin dışında teknenin gittiği yönü değiştirmek için kıç taraflarına takılan dikey satıhlardır. Dümenin kısımları;
- Yeke : Dümeni istenilen tarafa çevirmek için dümen boğazına takılan maniveladır.
- Boğaz : Dümen yelpazesinin üst tarafında yelkenin takıldığı kısımdır.
- İğnecik : Dümeni kıç bodoslamaya bağlayan parçalardır.
- Yelpaze : Dümenin boğazından aşağıda kalan yassı kısmıdır.
Kürekli Teknenin Kısım ve Bölgeleri
Kürekli bir teknenin üzerideki bölge ve kısımlar denizci dilinde farklı olup, bu bölümlerin adları şu şekildedir.
Güverte ( Deck )
Kürekli teknelerde bulunmamakla beraber, gemi teknesinde kemereler üzerine yatay döşenmiş kaplamalardır.
Sancak ( Starboard )
Gemi veya teknenin üzerinde yüzümüzü baş tarafa döndüğümüzde omurganın sağında kalan bölümdür.
İskele ( Port )
Gemi veya teknenin üzerinde yüzümüzü baş tarafa döndüğümüzde omurganın solunda kalan bölümdür.
Baş üstü ( Fore castle deck )
Geminin ana güvertesinin gemi pruvasında kalan kısmı anlamına gelir.
Kıç üstü ( Poop deck )
Ana güvertenin kıçta kalan kısmı. Sancak veya iskele kıç üstü olarak da belirtilebilir.
Vasat ( Amidship )
Tüm deniz araçlarında en geniş kemerenin bulunduğu orta kısımlar ve civarıdır. Sancak vasat veya iskele vasat olarak da belirtilebilir.
Omuzluklar ( Bow)
Borda kaplamalarının bodoslamalara doğru meyil almaya başladığı kısımlardır. Teknelerde sancak ve iskeleyle, baş ve kıç olarak dört omuzluk vardır. Omuzluklar aynı zamanda tekneye göre yönde belirtirler. Sancak baş omuzluk istikametinde kayalık gibi.
Pruva
Bir deniz teknesinin baş tarafının ilerisini ifade eder.
Pupa
Bir deniz teknesinin kıç tarafının gerisini ifade eder.
Kemere
Geminin tam bordasının baktığı yönü belirtir. Sancak ve iskele kemere olmak üzere iki kemere yönü vardır.
Omuzluklar
Geminin pruva pupa çizgisinden baş ve kıçta ve de sancakla iskelede 45° yönleridir. Sancak baş omuzluk, iskele kıç omuzluk gibi.