Gemimizde tehlikeli atmosferlerde kullandığımız cihazların üzerinde veya ilgili dökümanlarında yazan sertifikasyonlarının ve uygunluklarının nasıl okunduğunu, ne anlama geldiğini biliyor muyuz? Üzerinde “EX” yazısını görmemiz onu her türlü atmosferde güvenle kullanabileceğimiz anlamına gelir mi?
Gelin beraber inceleyelim.
Patlamadan Korunma: Patlamadan korunabilmek için, patlamanın yanıcı madde, oksijen ve tutuşma kaynağının bir araya gelmesiyle nasıl gerçekleştiğini ve buna nasıl engel olunabileceğini anlamak gerekmektedir.
Patlamanın Oluşumu
Tam Yanma (Complete Combustion): Hızlı bir oksidasyon sürecidir. Yeterli oksijen beslemesi olduğunda yanıcı maddenin ekzotermal olarak ayrıştığı bir sürece verilmiş “Yıkıcı yangın” ismiyle de anılır. Bu yangının yayılma hızı arttıkça, sürecin ismi de tutuşma (deflagration), patlama (explosion) ve çok aşırı durumlarda infilak (detonation) olarak değişir. Tam yanmanın sebep olduğu hasar miktarı, yangının yayılma hızı ile ciddi oranda artar. Yayılma hızı tutuşmada “cm/s” ile, patlamada “m/s” ile, infilakta ise “km/s” ile ifade edilir.
1.1.2. Patlama (Explosion): Patlama, yanıcı madde, oksijen ve tutuşma kaynağının birlikte bulunduğu durumlarda gerçekleşebilir. Bunlardan biri eksik olduğunda, ekzotermik bir reaksiyon gerçekleşmez.
1.1.3. Yanıcı madde: Gaz, buhar veya toz olarak bulunan yanıcı maddeler potansiyel patlayıcı maddelerdir. Buhar veya tozlar, eğer partikül boyutları 1 mm’den küçükse potansiyel patlayıcıdırlar, bundan daha büyük partikül boyutuna sahip toz yanıcı maddeler genellikle parlayıcı değildir.Pratikte karşılaştığımız buhar, aerosol ve tozlarların partikül büyüklüğü 0,001 mm ile 0,1 mm arasında değişir.
1.1.4. Oksijen: Potansiyel patlayıcı madde, oksijen ile bir araya geldiğinde, potansiyel patlayıcı atmosfer oluşmuş demektir.
Üst ve alt patlama limitleri (UEL ve LEL): Gazlarda, patlamanın olup olmayacağını gaz konsantrasyonu belirler. Karışım sadece üst ve alt patlama limitleri arasında ise tutuşabilir. Bazı kimyasal olarak dayanıksız maddeler (örn: asetilen, etilen-oksit) oksijensiz, kendinden dağılma ile ekzotermal reaksiyon geçirebilirler.Üst patlama limitler hacmen %100’e çıkar, maddenin patlayıcılık menzili (range), basınç ve sıcaklık ile doğru orantılı artar.Patlayıcılık limitleri tozlarda her ne kadar aynı anlama gelmese de, gazlar için yapılan tanımlamalar, tozlar için de yapılabilir. Toz bulutları genellikle homojen değildir ve aynı bulut içindeki konsantrasyon keskin şekilde dalgalanabilir. Alt patlama limiti yaklaşık 20 g/cbm – 60 g/cbm arası, üst patlama limiti yaklaşık 2 kg/cbm – 6 kg/cbm arası olarak belirlenebilir.
Avrupa’da Patlamadan Korunma Yönergesi
ATEX yönergeleri: ATEX yönergeleri, avrupada serbest eşya ticaretini belirler. ATEX, fransızca “ATmosphère EXplosible” den gelir. Patlamadan korunma meselesini ele almak için Avrupa Birliği, imalatçılar için ATEX 94/9/EC, operatörler için ATEX 1999/92/EC yönergelerini devreye sokmuştur.
ATEX yöndergesi 94/9/EC’ye göre ekipman grubu ve kategorisi
Ekipman grubu I: Maden gazları (metan) ve/veya yanıcı tozların tehdidinde olan yeraltı madenciliğinde ve bu işle bağlantılı yeryüzü tesislerinde kullanılan cihazlardır.
Ekipman grubu II: Potansiyel patlayıcı olabilecek diğer tüm atmosferlerde kullanılan cihazlardır.
ATEX 94/9/EC yönergesinde, yukarıdaki ekipman gruplarına kategoriler atanmıştır. Ekipman grubu I için M1 ve M2 kategorileri, Ekipman grubu II için 1, 2 ve 3 kategorileri belirlenmiştir. Bu kategoriler, operatör yönergesi ATEX 1999/92/EC’ deki alanlarla (zone) bağlantıları belirlemek için kullanılır.
Slm siteniz inanılmaz iyi, sağolun