AIS nedir ?
AIS gemi konuşlu bir transponder sistemi olup geminin kimlik bilgisini,mevkisini,hızını ve diğer verileri, yakınındaki gemi ve sahil istasyonuna VHF radyo üzerinden sürekli olarak yayınlar. AIS Nedir | Automatic Identification System
AIS aşağıda verilenlerden bir mod üzerine çalışmak üzere dizayn edilmiştir.
1) Gemi – Gemi modunda çatışmayı önlemek için,
2) Sahil otoritelerinin gemi ve yükü ile bilgi elde edilmesi üzerine,
3) A Vessel Traffic System (VTS) sistemi ile gemi trafiğini idare etmek üzere.
Gemi-Gemi veri değişimi
AIS’in temel çalışma modu özerk olarak gemi-gemi rapor vermedir.Bu modda VHF menzili içinde her bir gemi kendi verilerini AIS ile donatılmış diğer gemilere transmisyon yaparlar.Tek başına haberleşme şeması bile ana kontrol istasyonunun ihtiyacına gerektirmeden özgürce verilerin transmisyon yapılmasının gerçekleştirilmesine izin verir.
GEMİDEN GEMİYE RAPOR VERME
Mevki ve diğer veriler AIS sistemine gemi sensörlerinden otomatik olarak beslenir. Bu veriler tahsis edilmiş VHF kanalından kısa veri börstleri halinde formatlanmış olarak transmisyon edilirler.Diğer gemi tarafından alınan bu veriler çözülerek vardiya zabiti için görsel hale getirilir.Vardiya zabiti diğer gemiler tarafından gönderilen grafik ve text formatındaki bu verileri değerlendirir. AIS verileri eğer istenirse gemi seyir ve radar plotlama sistemine AIS, radar hedef bilgileri desteği olarak beslenebilir. AIS verileri aynı zamanda gelecekte analiz edilmek üzere Voyage Data Recorder (VDR) sistemi tarafından kayıt edilebilir.
Güncel AIS verileri güncellemek için birkaç dakikada bir gönderilir.Gemi gemi veri değişimi otomatik olarak müdahele edilmeksizin gerçekleşir.
Kılavuzluk hizmetinde kılavuz kaptan laptop bilgisayarını sisteme bağlayarak kendi seyir programını yükleyip diğer gemilerin hareketlerini izleyebilir.
SAHİL ERKEN İHBAR
Sahil otoritesi otomatik halde olabilir. AIS istasyonları bölgeden geçen gemileri izlerler. Bu istasyonlar basitçe geçen gemilerin AIS transmisyonlarını izler veya AIS kanalı üzerinden aktif olarak gemilerin ETA ‘sını gideceği yeri,taşıdığı yükün cinsini ve diğer bilgileri isteyebilirler.Sahil istasyonu AIS kanalını kullanarak sahil gemi haberleşmesiyle akıntı gel-git,mahalli hava durumu ve denizcilere ihbarları gönderebilirler.
Kıyı ülkeleri AIS sistemini kendi karasuları içindeki ticari balıkçılığın kontrolü,tehlikeli yük taşımacılığının izlenmesi maksadıyla da kullanabilir. AIS verileri otomatik olarak kayıt edildiğinden aynı zamanda deniz kirliliğinin tespitinde veya kaza veya diğer olayların aydınlatılmasında kullanılabilir.Aynı zamanda SAR faliyetinde kurtarma çalışmasına katılan su üstü gemilerinin, helikopter ve uçakların izlenmesinde de kullanılır.
GEMİ TRAFİK SİSTEMİ (vessel traffic systems)
Sınırlı,kanal ve liman trafiğinde entegre edilmiş VTS ve AIS sisitemi trafiğin izlenmesi ve kontrolünde çok önemli bir araç olarak kullanılır. AIS istemi radar bazlı VTS sistemine güç kazandırarak özellikle yoğun yağış ve interferansın çok olduğu anlarda radar resmine yardımcı olur. AIS kanalları liman bilgilerinin,kılavuzluk hizmetlerinin, yanaşma rıhtımının tahsisi ile bilgilerin,gel-git ve akıntı bilgilerinin, transmisyonunda kullanılabilir.
VTS merkezi kapasama alanı içindeki veri alış verişlerin zamanlasının kontrolunu üzerine alabilir.Özel tahsis edlmiş kanal mahalli AIS çalışması için belirlenebilir. Gemide bulunan AIS cihazları sahil VTS direktifleri doğrultusunda kanallarını değiştirmek zorundadırlar.
AIS Sisteminin Potansiyel Faydaları
Vardiya zabitlerine
- Olayların daha çabuk farkına varılmasına sebep olur
- Sahte radar hedeflerinin tespitinde
- Bir engel tarafından veya kara kütlesi tarafından engellenen hedeflerin görülmesini sağlar.
- TCPA nın yerinin tahmininde
- Arpa hesaplamasını beklemeden gerçek zamanlı olarak diğer gemilerin rota değişikliklerinin tespitinde
- Diğer geminin gölges altındaki geminin tespitinde
- Diğer gemilerin manevralarına ait gerçek zamanlı bilgilerin elde edilmesindede(hız değişiklikleri ,dönüşler gibi)
- Yakınındaki diğer gemilerin varış,yükleme durumu gibi bilgilerin otomatik olrak değiş tokuş edilmesinde
- Verilerin otomatik olarak gönderilip alınmasından dolayı VHF telefon trafiğinin azaltılmasında
- Verilerin otomatik kayıt edilmesinde
Aşağıdaki video AIS’i daha iyi anlamanıza yardımcı olacaktır.
AIS HABERLEŞME ŞEMASI
Zamanın fonksiyonundan veriler hızlı şekilde eskiyeceğinden dolayı ,AIS mesajları mutlaka güncellenmeli ve birkaç saniyede bir tekrar gönderilmelidir. Yüksek seviyede güncelleme gereksinimini sağlamakla AIS a unique self-organizing time-division multiple access (STDMA) veri haberleşme şemasını kullanır ki bununla birçok kullanıcı tarafından darband kanal üzerinden gönderilen bilgileri GPS zamanlama sinyaliyle senkronizeli şekilde kullanır.
Gemilerin her biri Vhf radyo menzili içinde kendi AIS mesajlarını yayınlar ve diğer gemilerden alır.AIS mesajlarının alındığıbölge gemi hücresi olarak adlandırılı (ship’s “cell”). Aynı zamanda hergemi kendisi merkez olarak kendi haberleşme hücresine sahiptir.
AIS kanalının kapasitesi uygulamada trafiğin yoğunluğuna göre değişebilir.Eğer AIS mesajları haberleşme ağını aşırı yüklerse Gemi AIS sistemi trafiği azaltarak daha zayıf istasyonları gözardı eder.
STDMA protokolu altında her dakika 2250 zaman dilimine bölünmüştür.Bir AIS raporu bir veya birçok bu 2250 zaman dilimi içine uygulanır.ki bunlar otomatik olarak seçilirler. Bir gemi diğer geminin hücresi içine ilk girdiğinde zaman dilimi içinde .işgal etmeyecek şekilde yer alır. AIS istasyonu birbirleri arasındaki seçilmiş zaman aralığını sürekli biçimde sinkronize eder.Verilen zaman aralığı ve süre aşımı temel olarak sistem tarafından gelişigüzel yapılandırılır.
AIS sistemi aşağıdaki kategorilerde bilgi sağlar;
Statik data
- IMO numarası
- Çağrı adı ,ismi ve geminin boyu ,genişliği ve tipi
- Gemi anteninin yeri
Dinamik Data
- Gemi mevki
- Zaman ( UTC )
- Yere gore rota
- Yere göre hız
- Pruva
- Seyirsel durum(demirli veya kumanda altında olmama gibi)
- Dönüş açısı
- Gemi draftı
- Tehlikeli yük tipi
- ETD ve ETA
Güvenlikle İlgili Mesaj
Dinamik bilgiler gemi GPS ve diğer sensörlerden interfeyz üzerinden alınır.Statik bilgiler ise birimler tarafından programlanmışlardır.Seyahatle ilgili veriler kaptan tarafından elle girilir.Güvenlikle ilgili mesajlar herhangi bir zamanda gemi veya sahil istasyonu tarafından girilir.
Statik veya seyahatle ilgili veriler her altı dakikada bir transmisyon edilirler.
Dinamik bilgilerin güncelleme hızı gemi hızına ve durumuna bağlıdır .Bu durum aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
| At anchor | 3 minutes |
| 0-14 knots | 10 seconds |
| 0-14 knots and changing course | 3 seconds |
| 14-23 knots | 6 seconds |
| 14-23 knots and changing course | 2 seconds |
| 23+ knots | 2 seconds |
| 23+ knots and changing course | 2 seconds |
Gemiye konuşlu AIS cihazları
Kabul edilmiş AIS sistemi aşağıdaki, performansları gösterecek kabiliyette olacaktır. (IMO Resolution MSC .74(69), Annex 3 (see Chapter 6))
- Otomatik olarak gemi rota,hızı ,gemi kimliğini,tipini ,seyir durumunu ve güvenlikle ilgili bilgileri sağlar.
- Otomatik olarak ayni cihazlarla donatılmış gemilerden yukarıdaki benzer bilgileri alır.
- Gemileri izler,hedefleri izlemeye alır
- Sahil istasyonlarından bilgi alış verişi yapar.
Gemi konuşlu AIS sistemi aşağıdaki elemanlardan meydana gelmiştir.
- Bir STDMA radyo transponder ile iki adet VHF alıcı ve bir adet verici.(transponder dsc kabiliyetli olabilir.)
- Bir adet control ve display birimi ( control and display unit)ki onlar haberleşme işlemcisine ve interfeyz sahiptirler, bunlarla seyir sensörlerinden girişler alır ve harici sistemlere ECDIS, ARPA, VDR veya Inmarsat terminali gibi sistemlere çıkış gönderir.
- STDMA data transmisyonu için en doğru zaman içinde bir veya daha fazla GPS/DGPS alıcıları mevki bilgisi sağlarlar.